Η εκμετάλλευση του νερού ως πηγή ενέργειας, (υδρενέργεια ή υδραυλική ενέργεια) ήταν αναμφίβολα το πιο σημαντικό βήμα στην εξέλιξη των μέσων που χρησιμοποιήθηκε για το άλεσμα. Με την εφεύρεση του νερόμυλου αξιοποιήθηκε η φυσική δύναμη του νερού ως δύναμη για κίνηση μηχανισμού που ως τότε γινόταν με ζωική ή ανθρώπινη μυϊκή ενέργεια.
Στον Ελληνικό χώρο λειτούργησαν και οι δύο βασικοί τύποι νερόμυλου με τις διάφορες παραλλαγές του: ο παλαιότερος «ρωμαϊκός» με την όρθια εξωτερική φτερωτή και ο «ελληνικός» ή «ανατολικός» με τη μικρότερη εσωτερική οριζόντια.
Με την εφεύρεση του οριζόντιου υδροτροχού λύθηκε το πρόβλημα κατασκευής νερόμυλων σε περιοχές όπου δεν υπήρχε ροή μεγάλης ποσότητας νερού την οποία απαιτούσε ο όρθιος. Έτσι, μπορούσαν πια να εξυπηρετήσουν και ορεινούς οικισμούς αλλά και νησιά, αρκεί να υπήρχε κάποιο κεφαλάρι ή ρυάκι, έστω με μικρή ποσότητα. Παράλληλα όμως, προέκυψε η ανάγκη κατασκευής υδραυλικών έργων υποδομής για τη συγκέντρωση του νερού (νεροκράτες), τη μεταφορά του (νεραύλακα), την αποθήκευση του (στέρνες) και τέλος τη διοχέτευση του στο μηχανισμό κίνησης της εγκατάστασης (υδατόπυργοι). Η αξία αυτών των έργων μερικές φορές ήταν μεγαλύτερη από την αξία του ίδιου του μύλου.
Στον νερόμυλο άλεθαν συνήθως κριθάρι και πιο σπάνια σιτάρι και καλαμπόκι. Η αμοιβή του μυλωνά καταβαλλόταν συνήθως σε είδος. Οι λόγοι που προτιμούσαν την κατασκευή νερόμυλου σε σχέση με τον ανεμόμυλο ήταν οι εξής : μικρότερη δαπάνη και χρόνος κατασκευής, πολύ περιορισμένος κίνδυνος ζημιών και φθορών, πολύ λιγότερος κόπος λειτουργίας και έξοδα συντήρησης και τέλος, λειτουργία ανεξάρτητη από καιρικές συνθήκες.
Κατά τη διάρκεια της περιπλάνησης σας στις Πεταλούδες, θα βρεθείτε μέσα στον βυζαντινό νερόμυλο. Εάν κοιτάξετε ψηλά, θα δείτε το σημείο από το οποίο έπεφτε το νερό με πίεση έτσι ώστε να θέτει σε λειτουργία τη διαδικασία της άλεσης.
Βιβλιογραφία: Εφημερίδα Καθημερινή (Επτά μέρες – Ελληνικοί νερόμυλοι)
Άρθρα: Δώρας Αντωνίου & Μαρίας Σιγάλου
